Doğa Politika

Sahi nedir bu ırk ?

Yazan: Sarp Onat

Günlük hayatımızda “ırk” kelimesini birçok ismin sonuna getiriyoruz. İnsan ırkı, siyah ırk, beyaz ırk, köpek ırkı, Acaba bu kavramı doğru kullanıyor muyuz? Uzmanlarına sorduk.

Irk, aynı türdeki canlıların sadece birbirleriyle çiftleşip üreyemesiyle oluşan bir tanım: Aynı gen karakrerini taşıyan, aynı soydan gelen canlı topluluğuna ırk deniyor. Bir canlı grubunun ırk sayılabilmesinde beş faktör rol oynuyor. Bu faktörler, bir canlı grubunun bir diğeriyle ilişkiye girmesini engelleyen nedenler.

Coğrafi engel

Evrimsel Biyolog ve Evrim Ağacı yazarı Çağrı Mert Bakırcı’nın yazısında coğrafi engel için birçok örneğinin anlatabileceğini söyleyerek şu şekilde özetliyor: “Canlı türünün doğal hareketleri veya göçleri sırasında araya coğrafi bariyerler girer ve farklı gruplar oluşur. İşte bunlar farklı ırklardır. Örneğin bir arı türünün Torosların güneyinde kalan bireyleriyle, Torosların kuzeyinde kalan bireyleri eğer ki birbirlerine artık hiçbir şekilde ulaşamıyor ve çiftleşemiyor ise, ayrı biyolojik ırklar olarak tanımlanır.”

Mekanik engel

Mekanik engel ise aynı tür veya alt türlere ait canlıların üreme organlarının birbirine uyumsuzluğundan kaynaklanıyor. Bakırcı: “Örneğin bütün köpek çeşitleri Canis lupus familiaris alttürüne aittir; ancak bir Danua’nın penisi, bir Chiuahua (Çivava) vajinasıyla uyumlu değildir. Bu nedenle bunları ayrı ırklar olarak görmeye başlarız.”

Zaman engel

Zaman engel ise aynı tür canlıların farklı grupları yıl içerisinde farklı zamanlarda çiftleşmeyi tercih etmesinden kaynaklanıyor. Bakırcı: “Aynı türe ait bazı böcekler, üzerlerinde yaşadıkları bitkilerin yılın farklı aylarında meyve vermeye başlaması nedeniyle o aylarda çiftleşebilerek ırklaşırlar.”

Davranış engel

Davranış engel ise aynı tür canlıların farklı davranışlar sergilemesi üzerine çiftleşme belli bir alanda yoğunlaşabilmesinden kaynaklanıyor. Bakırcı: “Aynı türe ait olan kuşların bazıları, diğerlerine göre farklı öter. Bazı dişiler, bu farklı öten kuşları seçerler; ancak diğer türlü öten kuşlar da yeterince eş bulabilir.”

Boğaziçi Üniversitesi Biyoloji ve Genetik Mühendisliği 4. Sınıf Öğrencisi Özlem Sert: “Davranış engel de coğrafi engelin sonucudur. Aynı türden iki kuş topluluğunun birbirinden uzak kaldığını düşünelim. Çiftleşme dansında bir coğrafi bölge kumda zıplamalarına izin verdi. Bir diğer coğrafi bölgede ise zıplayamadılar ve yürüdüler. Hâlâ aynı genetik geçmişe sahipler. Fakat sonrasında bir araya geldiklerinde artık ritüelleri farklı olacağı için dişiler onlarla çiftleşmek istemeyecek.”

Gametik engel

Gametik engel ise aynı türe ait üreme hücreleri (sperm ve yumurta) arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanıyor. Az rastlanan bu engel de deniz kestaneleri ve bitkilerde görülebiliyor.

Irkların birleşimi

Özlem Sert: “Bu engeller ortadan kalktığında ayrı kalmış iki topluluk için hala ortak soy oluşturabilme imkanı vardır. Bilimsel anlamda baktığımızda dünyada yaşayan insanlar bir tutulur; siyah, beyaz ırk gibi günümüzde siyasi ve sosyal anlam içeren bir durum söz konusu değildir. Birinin ırkı üzerinde klinik tahminde bulunmak çoğunlukla hataya sebebiyet verecektir. Bir örnek vermek gerekirse beyaz ırk hastalığı olarak bilinen sistik fibroz aynı zamanda Afrika soyunda da görülmüştür.”

Yorum yazın