Vakıf üniversitelerinde okuyan öğrencilerin başarısız oldukları dersler için üniversitelere ödedikleri ek ücretlerin geri verilmesinin yolu açıldı. Bir Haliç Üniversitesi mezununun, öğrenciliği sırasında başarısız olduğu dersler için alınan ek ücreti geri istemesiyle başlayan hukuki süreç, öğrenci lehine sonuçlandı. Ancak hangi koşullarda ek ücret istenemeyeceği veya alınan ek ücretlerin hangi koşullarda geri istenebileceği henüz açıklık kazanmış değil.
Haliç Üniversitesi'nden 2010'da mezun olan Galip Aytekin, başarısız olduğu ve yaz okulunda aldığı derslere ödediği ücretlerin iadesi için İstanbul 4'üncü Tüketici Mahkemesi'ne dava açtı ve kazandı. Üniversite yönetiminin kararı temyize taşımasının ardından Yargıtay 3'üncü Hukuk Dairesi, 2013 Haziran ayında tüketici mahkemesinin verdiği kararı onadı. Karara göre Üniversite, belirlemiş olduğu yıllık ücret haricinde yaz okulu ve öğrencinin başarısız olduğu derslerden aldığı ek ücreti Galip Aytekin'e faiziyle geri ödedi.
Galip Aytekin'in avukatı Yasemin Bal, Yargıtay kararından sonra YÖK’ün (Yüksek Öğrenim Kurumu) 2014 yılı ve sonrasında vakıf üniversitelerinin yaz okulu dersleri için ücret alabileceği yönünde bir yönetmelik değişikliği yaptığını belirterek bu kararın yalnızca 2014 yılı ve sonrasındaki yaz okullarını kapsadığını söylüyor., Yani Bal'a göre öğrenciler 2013 öncesi için, bugünden geriye dönük on yıllık yaz okulu ücretlerinin iadesini isteyebilecekler.
Başarısız olunan dersler için alınan ek ücretler için ise durum daha farklı. Yargıtay; vakıf üniversitelerinde bir kere alınan ders ücretinin başarısız olunduğu takdirde tekrar istenmesini “sebepsiz zenginleşme” olarak değerlendiriyor ve “aynı hizmet için iki kez ücret alınmaması gerektiğini” söylüyor. Bu durumda öğrenciler her zaman için geriye dönük on yıl içinde dersler için ikinci kez ödedikleri ücretleri geri isteyebilecekler.
“Sistem başarısızlığa prim vermemeli”
Fotoğraf: Hüseyin Aldemir
Vakıf Üniversiteleri Birliği Başkanı Rıfat Sarıcaoğlu, öğrencinin bir dersten geçememesinin nedenini, kendisinde ya da üniversitede bir sorun olmasına bağlıyor. Üniversitenin, başarısız olan öğrenciye ek ders vererek öğrenciyi geliştirmekle sorumlu olması gerektiğini belirtiyor. Yurtdışındaki eğitim sistemlerinde, başarısız olan öğrenciye ek ders verildiğini veya alan değiştirmenin önünün açtığını ifade ederken Türkiye’de bu sistemin bulunmadığını vurguluyor.
Sarıcaoğlu, öğrenci kendini geliştirmek için bir şey yapmıyorsa bu sefer sorumluluğun öğrenciye geçtiğini ve o dersin ücretini ödememe gibi bir seçeneğin bulunmaması gerektiğinin altını çiziyor. Dersi birden çok defa alan öğrencinin, ders ücretini ödememek için başarısızlığını üniversiteye mal etmemesi gerektiğini vurguluyor. Aynı fikri burslu öğrenciler için de savunan Sarıcaoğlu, “Öğrenci aynı dersi ikiden fazla tekrar etmesi durumunda ödeme yapmak zorunda olmalı ki kendini biraz sorumlu hissetsin” diyor.
Kararın üniversiteleri mali açıdan çok fazla etkilemeyeceğini ifade eden Sarıcaoğlu, vakıfların ihtiyaç halinde bütçesinin yüzde 20'sini üniversiteye verme yükümlülüğü olduğu için sistemin batmayacağını söylüyor. Burada asıl göz ardı edilen konunun ise mali yapısı zayıf üniversitelerin “bunlarla mı uğraşacağız” deyip öğrencileri hak etmedikleri halde dersten geçirmeleri olabileceğine dikkat çekiyor. Bu nedenle kararı, “başarısızlığa prim veriyor” sözleriyle yorumluyor.
Farklı ücretlendirme sistemlerinde de karar geçerli
Ancak başarısız dersler için alınan ek ücret uygulaması üniversiteden üniversiteye farklılık görsetiyor. Kimi üniversite yıllık ücret alırken, kimi üniversiteler kredi miktarına göre ücretlendirme yapıyor. Kredi miktarına göre ücret alan üniversitelerde, yıllık eğitim ücretine ek olarak alt sınıftan alınan dersin kredi miktarı kadar ek ücret talep ediliyor.
Yıllık ücret alan vakıf üniversiteleri ise öğrencilere bir dönemde tanıdıkları en düşük ve en yüksek kredi aralığı içinde alınabilecek alt sınıf dersleri için ek ücret talep etmiyor. Bunu uygulayan üniversitelerde öğrenciden dört yıl boyunca ek ücret alınmıyor, ancak okul uzadığında alınan dersler için ek ücret sözkonusu oluyor.
Kredi miktarına göre ücretlendirme yapan okullarda alt sınıftan alınan dersin kredisi ve ücreti belli. Ancak, “yıllık ücret uygulaması yapan üniversitelerde öğrenci iade isteyebilecek mi?” sorusu tartışma yaratıyor. Yasemin Bal, alttan alınan dersin kredisinin yıllık ücret içindeki bedelinin belli olduğunu ve geri alınabileceğini söylüyor:
“Üniversite alttan alınacak dersler için 'şu kredi aralığını yaptım' diyemez. Öğrenciye sunulan kısım özgürlük değil. Seçim değil. Bu alttan alınan derslerin bir sonraki yılın içerisine yıllık ücret adı altında yedirilmesinden ibaret.”
Dönemi uzayan öğrencilerde durum nasıl olacak?
Yıllık öğrenim ücreti ödenen vakıf üniversitelerinde dört senelik öğrenim süresini tamamlayan ve başarısız dersi bulunan öğrenciler, o dersin kredi yükü kadar üniversitelere para ödüyor. Yasemin Bal, üniversitenin hiç bir ücret ücret talep etmeden “dördüncü yıldan sonra da devam et” demesi durumunda öğrenciye tanıdığı gerçek bir seçim hakkından söz edilebileceğinin altını çiziyor. Uygulamanın nasıl olduğunun hiç önemi olmadığını ifade eden Bal, “İster öğrenim bittikten sonra alsınlar ister aynı yıl içerisinde alsınlar fark etmez. Sebepsiz zenginleşmenin gerçekleştiği tarih, paranın alındığı tarihtir” diyor.
Vakıf üniversiteleri ise Yargıtay'ın bu kararla kolaycılığa kaçtığı görüşünde. Vakıf Üniversiteleri Birliği Başkanı Rıfat Sarıcaoğlu, Yargıtay kararında üniversitenin öğrenci için bir şey yapmamış gibi gösterildiğini söylüyor. Yargıtayın, “Siz öğrencinin altyapısını düzeltmediniz, bu sizin sorununuzdur” diyerek sorumluluğu üstünden attığını ifade ediyor. Bunun yanlış ve popüler bir politika olduğunu düşünen Sarıcaoğlu, öğrencinin iyileşmesi ve desteklenmesi için ek ders verilmesinin gerektiğini, ancak dersi takip etmeyen, keyfe keder derse gelmeyen öğrenciden ücret talep edilmemesinin de yanlış olacağını dile getiriyor.
Bilgi Üniversitesi Rektör Danışmanı Doç. Dr. Koray Akay ise kararı mantıksız bulduğunu ifade ederken bu kararı, bir mal veya hizmetin ikinci kez alınması halinde tekrar para ödenmemesi durumuyla aynı olduğunu söylüyor. Kararda dersin ücretsiz verilmesi yerine sınav seçeneği varsa mantık kazanabileceğini vurgulayan Akay, uygulanmaya başlanması durumunda vakıf üniversiteleri için maddi bir sorun yaratacağının açık olduğunun altını çiziyor.
Öğrenciler ve hukukçularla vakıf üniversiteleri arasındaki tartışma halen devam ediyor. Tartışma Yargıtay kararının ardından, konunun tekrar yargıya taşınması durumunda tüketici mahkemelerinin vereceği kararlarla bir sonuca ulaşabilecek.
ödenen ücreti geri almak için ne yapmamız gerekiyor ?