Bayramda seyranda sokakta oynarken çatapat yutarak zehirlenen ve hayatını kaybeden çocukların ardından üretici firma, hammaddenin elden çıkarılamaması halinde ambalaj ve renk değişikliğine giderek stoklar bitene kadar satışa devam edeceğini söylemişti ancak Sağlık Bakanlığı satışın devamını istemeyince firma da stokların imha edileceğini ve satışın durdurulacağını açıkladı.
Sağlık Bakanlığı yetkilileri çatapat, maytap, mantar ve torpil isimleri ile bilinen maddelerin dünyada “piroteknik maddeler” olarak sınıflandırıldığını, bu ürünlerde kullanılan hammaddelerin içinde en tehlikelisinin de çatapatta kullanılan “sarı fosfor” olduğunu söylüyor. Sarı fosforun çok düşük miktarı bile vücutta yüksek toksik etki yaratıyor. Çatapatın, oral yolla susuz alınmasının ölüm oranını azalttığı, su ve özellikle yağlı yiyeceklerle birlikte alınmasının ise ölüm oranını belirgin derecede artırdığı belirtiliyor.
Çatapat ve maytap kullanımı valiliğin tercihi
Bu maddelerin üretimi, ithalatı, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi ve denetlenmesinin 87/12028 sayılı tüzüğe bağlı bulunuyor. Tüzüğün 2'nci maddesinde bu tür piroteknik mamüller “oyun ve eğlence aracı olan patlayıcı maddeler” olarak nitelendiriliyor. Tüzüğün 116. Maddesinde: “Şenlik ve işaret fişekleriyle oyun ve eğlence aracı olan patlayıcı maddelerin brüt beş kilograma kadar olan miktarlardaki satışları serbesttir. Ancak, şenlik ve işaret fişekleri on sekiz yaşından küçüklere satılamaz” ifadeleri yer alıyor.
Maddelerin satış ve kullanımında sağlığı tehlikeye atacak olayların azaltılması için İçişleri Bakanlığı 6 Nisan 2006’da ve 9 Haziran.2006’da iki ayrı genelge yayınladı. Bu genelgelere göre tüzüğün 116. maddesi ve yerel şartlar göz önüne alınarak koşullar mülki amirlerce düzenlenebiliyor, valiliklerce alt yaş sınırı da değiştirilebiliyor. Bu maddelerin üretim ve ithal izinleri ile denetimleri de Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından yapılıyor.
Bir Emniyet Genel Müdürlüğü yetkilisi, “Her valilik kendi kararını verir. İl valilikleri hangi piroteknik ürünün yasaklanacağını ve hangi ürünün nerelerde satılabileceğini belirleyerek karar çıkartır” diyor. 81 ilin de birbirinden farklı olması sebebiyle izin uygulamalarının değişiklik gösterdiğini, Antalya’da havai fişeğin 12:00’ye kadar atılabileceğini ancak Doğu’da bu durum paniğe yol açabileceğini ifade eden yetkili, valiliklerin piroteknik ürünlerin satışına yaş sınırlaması ve yasak getirmemesi durumunda cezai uygulama yapılamayacağının altını çiziyor:
“Valilikler bu maddelerin satışı ile ilgili bir karar çıkardığı halde karara uyulmuyorsa Kabahatler Kanunu’nun 32'nci maddesi olan ‘Emre Aykırı Davranış’a göre cezai işlem yapabiliyoruz. Tüzükte ciddi bir cezai uygulama yok, kabahat olarak bakıldığı için az miktarda bir para cezası var.”
Kabahatler Kanunu’nun 32’nci maddesine 2012 yılında verilen ceza miktarı ise 170 TL tutarında.
Hammaddeyi Sağlık Bakanlığı alıyor
Yaşanan çocuk ölümlerinin ardından çatapat üreten firmalar stoklardaki hammaddeyi elden çıkarmaya çalıştıklarını, çıkaramazlarsa stoklar eriyene kadar çeşitli önlemler alıp satışa devam edeceklerini açıklamışlardı. Firmalar çatapatın çikolataya benzetilen rengini siyah ve sarı olarak değiştirmek ve ambalajlarda değişikliğe gitmek için yaptıkları hazırlıkları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na göndermişlerdi.
Coşkunlar Havai Fişek Fabrikası ve Venüs Havai Fişek Fabrikası, bir süredir Sağlık Bakanlığı ile görüşme halindeydi. Venüs Havai Fişek Fabrikası’nın Müdürü Murat Özdemir, “Sağlık Bakanlığı artık çatapat üretmemizi istemiyor, biz de istemiyoruz. Yapacak başka bir şey kalmadı. Stoklar bitene kadar çatapat satmaya devam edeceğiz demiştik ama hammadde stoklarımızı imha etme kararı aldık” diyor.
Firma olarak yaşanan olaylardan rahatsızlık duyduklarını ve çok üzüldüklerini, durumun bu derece ciddi olduğunu fark edemediklerini ifade eden Özdemir, Sağlık Bakanlığı ile iki üretici firma arasında imzalanacak olan protokolle artık bir daha çatapat üretmeyeceklerini, onun yerine zararsız ürünler yapacaklarını belirtiyor.
