“Cinayet” ya da “katliam” klişeleri, kültür mirasının tahribatıyla ilgili haberlerde gazetecilerin sık kullandığı başlıklardır. Van’daki Vandalizm’i tarif edebilmek içinse bu klişeler bile yetersiz. Gevaş’ta, ilçenin sembolü olan 700 yıllık Halime Hatun Kümbeti, yeni inşa edilen bir lisenin yurt binası için resmen öldürüldü. Bu insanlık ayıbını fark edip harekete geçen tek grup ise, ilkokul öğrencileri oldu.
Van Gevaş’tan gönderilen fotoğrafları inceliyor ve gerçek olup olmadıklarını anlamaya çalışıyorum. Çünkü bu fotoğraflarda gerçek olamayacak, olmaması gereken bir durum söz konusu. Çünkü Gevaş’ın simgesi ve Anadolu’nun en güzel kümbetlerinden Halime Hatun Kümbeti, kendi boyunda bir yapı tarafından kuşatılmış. Haberi yazarken bile, nereden, ne şekilde oraya konduğunu anlamadığım, anlayamadığım bu çirkin bina sanki o fotoğraflara fotomontajla eklenmiş gibi duruyor.
Fotoğraflardaki garip gerçeğin mağduru Halime Hatun Türbesi 1335 yılında inşa edilmiş. Bazı kaynaklar Ahlatlı Pehlivan Havetoğlu Esed, bazıları ise -ki bunların arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın sitesi de var- Melik İzzeddin tarafından yaptırıldığını yazıyor. Kim tarafından tam olarak ne zaman yaptırıldığı bilinmiyor olabilir. Ancak benim bile bildiğim bir şey var ki, yaklaşık 700 yaşında olduğu söylenen bu kümbet 2007 yılına kadar güzelliğini, kendi imkanlarıyla muhafaza edebilmişti.
Gelin görün ki geçen sene, kümbetin arkasındaki alanda ilçe için hayati önem taşıyan Gevaş Çok Programlı Lisesi’nin (ÇPL) inşası başlamış ve lisede yatılı okuyacak öğrencilerin konaklayabilmesi için bir de yurt inşa edilmiş. Ve hangi vicdansızın uygun gördüğünü bilemediğim bu yurt, bölgede bu binaya uygun başka bir alan yokmuş gibi, kümbetin batı cephesine yapıştırılmış.
Cinayet tasarısı
Van’a ilim-irfan götürmeyi amaçlayan Milli Eğitim Bakanlığı bu cinayeti nasıl tasarlamış? İlçesindeki taşınmaz kültür varlıklarının ilk sorumlusu Gevaş Belediyesi bu tasarıyı nasıl onaylamış? Van Müzesi, inşaatın sürdüğü bir yol boyunca başka bir ilde mi görev yapıyormuş? Bölgeden sorumlu Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulu bölgeye hiç mi uğramamış? Ve bir Allah’ın kulu çıkıp da kurula, müzeye ya da doğrudan doğruya bakanlığa durumu neden bildirememiş?
Yukarıda saydığım kurumların herhangi birinin, inşaatın yapılmasında veya yaptırılmasında en ufak bir çekince duyması, bu rezaletin önüne geçmek için yeterliydi. Tarihi alanlara dair imar yasasını ve taşınmaz kültür varlıklarının korunmasıyla ilgili yasa ve ilke kararlarını bilmesi ya da hatırlaması da. Ve eğer bu kurumların birisi, Gevaş’taki Selçuklu mezarlığında ne olup bittiğinin farkında ise, bu rezalete engel olabilecek yasaların uygulanmasını sağlamak için hareke geçmiyorsa ya da bunu bir diğerinin yapmasını bekliyorsa, yaptığının ismi ülkeye hizmet etmek değil hıyanet etmektir.
Gevaş’ta devletin işlediği cinayet, üstelik hain bir cinayettir. Kendi mirasını ve geleceğini sırtından vurmaktadır.
Gelgelelim bu durumu fark eden ve sesini duyurmaya çalışan birileri de mevcut: Gevaş Yahya Kemal Beyatlı İlköğretim Okulu 4-A sınıfı öğrencileri.
Yanı başlarındaki değerin farkında olan öğrenciler, Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı’na (ÇEKÜL) 18 Haziran’da yazdıkları şu mektubu göndermişler:
“Sevgili Çekül”
“Öncelikle hepimiz Van, Gevaş Yahya Kemal Beyatlı 4-A sınıfı öğrencileri olarak ben Aleyna Arvas olmak üzere sizin Gevaş’taki birer üyeniz gibi hissediyoruz.
Size bir konuda bilgi vermek üzere bu mektubu yazıyoruz. Gevaş’ta Selçulular döneminden kalma çok güzel bir konumda olan Halime Hatun Kümbeti’nin arkasında bir liseye ait pansiyon yapılmak suretiyle görüntüsünün, tarihi görüntüsünün bozulduğunu söylemek istiyoruz. Sahip çıkacağınıza inanıyoruz.
Sevgiyle kalın.”
İlkokul öğrencilerinin görgüsü ve duyarlılığı, Halime Hatun’un derdine deva olabilir mi? 700 yıl kendi imkanlarıyla ayakta duran Halime hatun, devletin onca para harcadığı, bölgedeki gençlerin okumak için muhtaç olduğu bu pansiyonun boyunduruğundan kurutulabilir mi?
Ya da hangi yetkili çocuklara, yaşadıkları Selçuklu mirasının üstüne bina yapmanın nedenlerini yalan söylemeden anlatabilir?
Elbette Gevaş’ta çocuklara rağmen işlenen cinayet, yukarıda adı geçen kurumların hepsine bu konuda tek tek hesap verme zorunluluğu getiriyor. En azından, o okullarda okuyacak çocukların daha bugünden sahip oldukları vatan sevgisi karşısında.
