Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın telefon konuşmalarının internete çıkmasından sonra, son günlerin en çok anılan mesleklerinden biri “ses mühendisliği” oldu. Ses kayıtlarının montaj veya dublaj olup almadığı, böyle bir montajın yapılıp yapılamayacağı konusunda Türkiye içinden ve dışından ses mühendislerine başvuruldu, sorulara cevap arandı.
Telefonunuzdaki mp3’ler, oynadığınız oyunlardaki müzikler ve ses efektleri, radyoda duyduğunuz o çok sevdiğiniz şarkı, gittiğiniz filmin savaş sahnesindeki adrenalin yüklü sesler… Doğadan kulağımıza gelmeyen, yani yapay olarak üretilen tüm seslerde aslında “ses mühendisleri”nin katkısı var veya olması gerekiyor.
Ses mühendisliği, yapay sesleri ölçüp biçen, ses yaratan, seslerden müzik inşa eden bir meslek. Drum Clinic müzik stüdyosunda ses mühendisliği yapan Cansın Karaoğuz, ses mühendislerinin eğlence mekanlardaki ses düzenleri gibi hayatımızın bir çok alanında, etkili olduklarını söylüyor. Restoranlarda çatal bıçak seslerinin birbirlerine karışmaması, insanların mekanlarda birbirlerini rahat duyabilmeleri ya da müzik seslerinin mekandaki kişileri rahatsız etmemesi için ölçümler yapılarak, yalıtım ve akustik malzemeleriyle akustik düzenlemeler yapılıyor. Bu uygulamalar da ses mühendisleri tarafından gerçekleştiriliyor. Karaoğuz, bu tür akustik düzenlemelerin, ülkemizde her restoranda yapılmadığını, daha çok lüks otel ve restoranlarda, konferans, tiyatro ve sinema salonlarında kullanıldığını belirtiyor.
Ses mühendisleri, ofis ve fabrika ortamlarında da etkili. Örneğin, fabrikalardaki havalandırma sistemlerinden fazla ses çıkışını önlemek için akustik paneller kullanarak sesi dengeliyorlar. Karaoğuz, bunu yapmak için ses mühendisi olmak gerekmediğini fakat bu tür hesaplamaları esas olarak bir ses mühendisinin yapabildiğini söylüyor.
Ses mühendisleri, konserlerde de büyük rol oynuyorlar. Müzisyenlerin seslerini, genel ses dengelerini ve tonlamalarını, hangi mikrofonun hangi enstrümana verileceğini ayarlayanlar yine onlar. Cansın Karaoğuz, ses mühendislerinin eğlence sektöründeki rolünün müzisyenlere yakın olduğunu, ses mühendisliği olmadan müzik sektörünün bu kadar gelişme şansı bulamayacağını söylüyor.
Film, reklam ve dizi sektörlerinde de kayıt, mix, ses efektleri gibi sesle ilgili tüm konular, yine ses mühendisleri tarafından yapılıyor (Nilüfer, Nazan Öncel, Ozan Doğulu gibi birçok sanatçının albüm kayıtlarının yapıldığı Noiseist müzik stüdyosunun sahibi Çağan Tunalı, bir sanatçının albüm yapımından, konserlerine kadar olan yolculukta ses mühendislerinin çok önemli bir yer tuttuğunu söylüyor. Televizyonlarda çeşitli programlarda kayıt esnasında şarkıcı şarkısını söylerken stüdyodaki camın arkasında gördüğünüz kişiler ses mühendisleri. Bu işi yapanlar günümüzde o denli büyük teknik olanaklarla çalışıyorlar ki, sesinden memnun olmayan bir şarkıcının sesini değiştirip, kulağa hoş gelecek bir ses dahi ortaya çıkartabiliyorlar.
Ses mühendisi Cansın Karaoğuz, ses mühendislerinin sesin bulunduğu her alanda iş imkanı bulabileceklerini, stüdyo, canlı konser, mekan akustiği düzenleme (sinema salonu, film müzik stüdyoları yalıtımı ve akustiği, restoran, amfi tiyatro, konser salonları bunlardan bazıları) gibi işlerde çalışabileceklerini söylüyor: “Ses mühendisleri, stüdyo alanında şarkıların kayıt, mix ve mastering (kaydedilen seslerin tonal dengesini oluşturma) aşamalarından sorumludur. Kendi zevklerine göre birini tercih edip o alanda kendilerini geliştirebilirler. Bunun yanı sıra, bilimsel alanlarda çalışmalar yapabilirler. Farklı sektörlerde, örneğin silah sanayiinde bile çalışma imkanları vardır.”
SAE (The School of Audio Engineering-Ses Mühendisliği Okulu) öğrencisi olan Gökmen Alp’e göre, ses mühendisliği doğrudan kulağa hizmet eden bir meslek. Hayatımızdaki uyarıcı, hoş veya nahoş sesler, hep ses mühendislerinin düzenlemesi ile ortaya çıkıyor. Kayıtlı sesleri işlemek, kayıtlı ya da canlı sesleri kontrollü bir şekilde dinleyiciye ulaştırmak, mikrofonlar, sinyal akışı, ses fiziği gibi konular ses mühendisliği eğitimlerinin temellerini oluşturuyor.
Türkiye’de devlet okullarında ses mühendisliği bölümleri yok. Bu yüzden, bu bölümü tercih etmek isteyenler, yurt dışındaki okullara bağlı özel eğitim kurumlarından eğitim alıyorlar ve diplomaları yurtdışından geliyor. Ses mühendislerinin diplomalarının denkliği olmadığı için Türkiye’de geçerliliği olmuyor. Türkiye'deki ses mühendisliği eğitimi ise özel eğitim kurumları tarafından sunuluyor.
Geçtiğimiz günlerde sıkça konuşulan, Başbakan Erdoğan’ın olduğu iddia edilen telefon kaydı, pek çok kişinin pek haberdar olmadığı bir mesleğin gündeme gelmesini sağladı. Ses mühendisi Çağan Tunalı, ses mühendislerinin bir kaydın montajlanmış olduğunu çok rahat fark edebileceklerini belirtiyor:
“Gerekli testler yapıldığında, bir kaydın üzerinde oynama yapıldığı rahatlıkla anlaşılabilir. Sadece ayni anda, ayni ortamda, ayni şekilde yapılan kayıtlarda yapılan edit işlemleri çok çok zor ayrıştırılabilir”
